Od jakiegoś czasu odczuwam bóle w klatce piersiowej, duszności i kołatania serca. Echo serca i wyniki krwi nie wskazują nieprawidłowości. Lekarz odsyła mnie na kolejne specjalistyczne badania, w których nic nie wychodzi. Czy mogę cierpieć na zaburzenia psychosomatyczne?
Często zdarza się, że zmagamy się objawami natury fizycznej, których podłoże nie odnajduje medycznego wyjaśnienia. Możemy doświadczać wspomnianych dolegliwości z układu oddechowego i układu krążenia, a lekarz kardiolog rozkłada ręce, ponieważ wszystkie wskaźniki zdrowia są zachowane. Cierpimy na powracające bóle brzucha, biegunki, dolegliwości z układu pokarmowego, zaburzenia łaknienia, jednak kolonoskopia i gastroskopia niczego nie ujawniają. Podobnie możemy doświadczać objawów bólowych, napięć w poszczególnych partiach mięśniowych lub cierpieć na dokuczliwe bóle głowy, które po szczegółowej diagnostyce medycznej nie wskazują na schorzenia zdrowotne. Niekiedy po długotrwałym procesie diagnostycznym dowiadujemy się, że cierpimy na zaburzenia psychosomatyczne, a więc odczuwamy dolegliwości cielesne, które mają podłoże w naszej psychice, nie są jednak medycznie wytłumaczalne. Ciało jest w ścisłej zależności od psychiki, o czym często zapominamy. Jednocześnie potrafi być ono dobrym rejestratorem naszego złożonego życia wewnętrznego – przeżyć, konfliktów, intensywnych emocji. Ich obecność niekiedy może wywoływać problemy zdrowotne.
Badania wskazują, że pewne czynniki mogą sprzyjać powstawaniu zaburzeń natury psychosomatycznej. Wśród nich psycholodzy wskazują m.in. osobowość. Istnieje zestaw cech, które sprzyjają powstawaniu konkretnych objawów psychosomatycznych, w szczególności ze strony układu krążenia. Zestaw tych cech określany jest jako wzór osobowości typu A (lub wzór zachowania typu A) i charakteryzuje on osobę agresywną, rywalizującą, kontrolującą, niecierpliwą, żyjącą pod presją czasu. Badania wykazują, że osoby o tym typie osobowości obarczone są większym ryzykiem rozwoju choroby wieńcowej. Jednak najpowszechniejszym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu zaburzeń psychosomatycznych jest stres, rozumiany jako określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczającą jej zasoby i możliwości radzenia sobie. W sytuacji zagrożenia nasze ciało automatycznie uruchamia mechanizmy reakcji stresowej na różnych poziomach funkcjonowania organizmu – emocjonalnym, umysłowym, behawioralnym i fizycznym. Należy pamiętać, że zagrożenie nie zawsze ma wymiar fizyczny czy namacalny taki jak np. pożar, czy bliski kontakt z groźnym zwierzęciem. Jako zagrażające oceniamy m.in. relacje z innymi ludźmi, konflikty, urazy psychiczne, z przeszłości, choroby, problemy rodzinne, trudne sytuacje finansowe, zmiany życiowe takie jak przeprowadzka, podjęcie nowej pracy czy zawarcie związku małżeńskiego. Istnieje bardzo długa lista tzw. ,,stresorów’’. W kontekście rozwoju chorób psychosomatycznych znacznie odgrywa jednak nie sytuacja oceniana jako stresująca, lecz indywidualna zdolność radzenia sobie z nią. Długotrwale odczuwany stres połączony z niską umiejętności konstruktywnego radzenia sobie może sprzyjać powstawaniu różnorodnych schorzeń lub dolegliwości somatycznych. Ponadto stres może również negatywnie wpływać na nasz układ odpornościowy, zwiększając podatność organizmu na choroby bakteryjne lub wirusowe, co wynika z intensywnego wydzielania kortyzolu, adrenaliny i innych hormonów. Stres bardzo często oddziałuje również na układ mięśniowo-szkieletowy, wywołując chroniczne napięcia, bóle głowy czy mięśni.
Po rozpoznaniu zaburzeń psychosomatycznych bardzo ważne jest podjęcie odpowiedniej terapii. Kluczowym momentem w pracy terapeutycznej jest pomoc terapeuty w rozpoznaniu przez klienta podłoża zaburzeń oraz wypracowywanie bardziej konstruktywnych sposobów radzenia sobie z doświadczanymi trudnościami. Istotne w procesie terapeutycznym zaburzeń psychosomatycznych jest odnoszenie się do technik i metod psychologicznych integrujących ciało i umysł w tym do technik relaksacji oraz mindfulness.
Autor:
Karolina Okrasa – psycholog
prowadzi indywidualne i grupowe treningi relaksacji i mindfulness
