Każde dziecko ma swoje lęki. Lęk jest normalną, naturalną reakcją i pełni ważną funkcję. Lęku doświadczają wszyscy ludzie. Lęk ma bardzo istotną funkcję adaptacyjną, ponieważ umożliwia szybkie oszacowanie niebezpieczeństwa różnych sytuacji życiowych oraz szybkie reagowanie na zagrożenie poprzez uruchomienie własnych strategii radzenia sobie. Lęk jest niezbędną i pożądaną częścią prawidłowego rozwoju człowieka. Większość lęków rozwojowych dzieci mija wraz z wiekiem i nabieraniem doświadczenia w radzeniu sobie z różnymi sytuacjami.
Dzieci poniżej 2 roku życia najczęściej doświadczają:
- Lęku przed separacją
- Lęku przed obcymi ludźmi
- Obawy przed nowymi bodźcami/przestrzenią (hałas, wysokość) oraz bodźcami wizualnymi (przed ciemnymi kolorami, dużymi przedmiotami)
Dzieci w wieku 2-3 lata doświadczają:
- Lęków wizualnych ( np. przed starymi ludźmi, maskami, ciemnością czy zwierzętami, przed włamywaczami)
- Lęków związane z wieczornym wyjściem rodziców
Ważne jest, żeby pamiętać, że im bardziej rozwinięte zdolności poznawcze dziecka, tym więcej lęków może ono przejawiać.
Dzieci w wieku 4-5 lat:
- Lęki słuchowe (np. nagłe głośne dźwięki czy odgłosy maszyn)
- Lęk przed ciemnością, dzikimi zwierzętami
- Lęk przed śmiercią (niezależnie od aktualnych wydarzeń) – pojawia się dużo pytań wokół tego tematu
Na tym etapie życia pojawia się niepokój związany z rozstaniem z rodzicem – obawa, że rodzic nie wróci.
Dzieci w wieku 6 lat:
- Lęk na bodźce dźwiękowe (dzwonek do drzwi, telefon, nieprzyjemny głos, spłuczka, odgłosy owadów)
- Lęki wywołane przez świat nadprzyrodzony (duchy, wiedźmy)
- Lęk przed pozostaniem samemu (bycie samemu w domu i pokoju, lęk, że ktoś chowa się pod łóżkiem),
- Lęk przed żywiołami
- Lęk przed duchami i strasznymi postaciami, przed burzą, przed samotnym zasypianiem
W tym wieku ilość leków wzrasta. Dominują lęki w odpowiedzi na bodźce wizualne.
Dzieci w wieku 7 lat:
- Lęki wizualne (ciemność, strych, piwnice)
- Lękk przed ludźmi chowającymi się w szafach albo pod łóżkiem
- Lęk przed szpiegami i włamywaczami
- lęk przed brakiem akceptacji ze strony innych ludzi
- W tym wieku dość mocno pracuje wyobraźnia – cienie wydają się duchami i wiedźmami
Lęk i strach mogą podsycane przez telewizję, radio, książki. Warto zwrócić uwagę, czy programy, które ogląda dziecko są odpowiednie dla jego wieku.
Dzieci w wieku 8 -9 lat:
- Lęk przed porażką w szkole
- Niepewność swoich umiejętności
- Lęk przed odrzuceniem przez grupę
- Leki społeczne, związane z byciem w grupie rówieśniczej
W tym wieku dzieci już zazwyczaj inaczej oceniają sytuację. Lęków jest mniej i stają się mniej intensywne.
Dzieci w wieku 10-lat:
- Lęk przed dzikimi zwierzętami, wężami;
- lęk przed wysokimi pomieszczeniami oraz przed ogniem, przestępcami.
Na tym etapie lęki są nadal obecne, ale jest ich znacznie mniej niż na etapie nastoletnim Dzieci potrafią wymienić czego się już nie boją (np. psów, ciemności, przebywania samemu w domu).
Kiedy udać się do psychologa? Na pewno, gdy dziecko odczuwa stały, nierealistyczny, nadmierny lęk niezwiązany z żadna konkretną sytuacją. W sytuacji, gdy dziecko obsesyjnie wykonuje jakaś czynność (na przykład myje ręce) – jest to czasochłonne i utrudnia mu życie. Jeżeli dziecko stale, nadmiernie obawia się, że stanie się coś złego bliskiej mu osobie i nie jest w stanie się z nią rozstać. Jeśli rodzic ma wątpliwości, czy reakcje dziecka związane z obawami i lękami są normą rozwojową, czy też już poza ta normę rozwojową wykraczają, również warto udać się do psychologa, który po zanalizowaniu sytuacji rozwieje wątpliwości. Poza tym psycholog może wesprzeć dziecko i rodziców w pracy nad wyciszeniem lęków rozwojowych lub sytuacyjnych, które trwają zbyt długo i zaczynają utrudniać dziecku życie.
Autor:
Kinga Rogozińska-Paczesna
psycholog dzieci i młodzieży
