Takie pytanie zadała mi kiedyś mama dziecka, u którego kilka tygodni wcześniej zdiagnozowano zaburzenie autystyczne.
Chcąc rozwiać niepewność i obawy, w swojej praktyce terapeutycznej, rozpoczynam od spotkania z rodzicami w gabinecie. Rodzice przychodzą na konsultację sami, tak aby mogli poruszyć wszystkie ważne dla nich tematy. Gdy zapraszam ich do gabinetu, rozmawiamy o postawionej diagnozie, trudnościach jakie spotyka na swojej drodze rodzina, a przede wszystkim o rozwoju oraz możliwościach wsparcia dziecka i jego rodziny.
Mówiąc o zaburzeniach ze spektrum autyzmu, możemy mieć na myśli zaburzenie autystyczne, zespół Aspergera lub całościowe zaburzenie rozwoju – inaczej nieokreślone. Zaburzenie autystyczne diagnozowane jest na podstawie obserwacji dziecka, wywiadu z rodzicami i terapeutami/nauczycielami przebywającymi z dzieckiem na co dzień. Diagnosta kieruje się występowaniem objawów – deficytów oraz nadmiarów behawioralnych. Deficyty behawioralne są to umiejętności jakie dziecko powinno posiadać, a jakich nie posiadana danym etapie rozwoju. Umiejętności deficytowe w zaburzeniach ze spektrum autyzmu są zachowaniami i umiejętnościami, które występują u dzieci prawidłowo rozwijających się w podobnym wieku, a których dziecko z zaburzeniem nie posiada. Nadmiary behawioralne są to zachowania w jakie dziecko angażuje się w większym stopniu niż dzieci w tym samym wieku, to zachowania, które utrudniają rozwój i funkcjonowanie społeczne dziecka.
Dzieci z autyzmem nie mają jednej charakterystycznej dysfunkcji, a ich funkcjonowanie charakteryzuje wiele deficytów i nadmiarów behawioralnych. Dlatego podczas terapii jednym z ważnych jej elementów jest korygowanie deficytów i nadmiarów konkretnej osoby w celu ogólnej poprawy jej funkcjonowania. Środowisko dostosowane do potrzeb osoby z autyzmem powinno charakteryzować się funkcjonalnością i być zmienione tylko na tyle, aby było dla niej zrozumiałe. Dostosowujemy na przykład komunikaty wypowiadane do dziecka z autyzmem – wypowiadamy prostsze komunikaty, korzystamy z systemów motywacyjnych, stosujemy bodźce wizualne w celu wspomagania komunikatów słuchowych. Dostosowując najbliższe środowisko do funkcjonowania osób z autyzmem możemy zauważyć znaczną poprawę w ich funkcjonowaniu, co informuje nas o tym, że powinniśmy traktować zaburzenia ze spektrum autyzmu jako niedopasowanie systemu nerwowego, zaburzenie w rozwoju, a nie jako chorobę, z której można dziecko wyleczyć.
Oddziaływania terapeutyczne w pracy z osobami z zaburzeniami ze spektrum autyzmu polegają w pierwszej kolejności na dostosowaniu warunków w jakich nastąpi poprawa w funkcjonowaniu dziecka. Następnie stopniowo uczymy dziecko i jego rodzinę życia w codziennym środowisku pomagając dziecku i rodzinie usprawnić wzajemne kontakty poprzez stosowanie np. tablicy komunikacyjnej. Osoby ze spektrum autyzmu postrzegamy jako osoby będące na tym samym kontinuum co pozostali ludzie. Znajdują się oni tylko na jego obrzeżu, a zadaniem terapii jest pomoc w kierowaniu tych osób w stronę środka wspomnianego wcześniej kontinuum, w oparciu o pracę nad deficytami i nadmiarami behawioralnymi.
Literatura:Bąbel, P., Ostaszewski, P., Suchowierska, M. (2018). Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Autor:
Magdalena Ciechanowska –
psycholog, psychoterapeutka poznawczo-behawioralna
